คอร์ส แนวทางเบื้องต้นในการทำงานกับผู้ถูกกระทำความรุนแรงในครอบครัว
โมดูลที่ 5 - เครื่องมืออื่น ๆ ในการแสวงหาข้อมูลประกอบการวางแผนช่วยเหลือผู้เสียหาย
บทเรียนที่ 2 - การทำแผนผังครอบครัว และแผนผังนิเวศน์
แผนผังครอบครัว (Genogram)
แผนผังครอบครัวเป็นการใช้สัญลักษณ์แสดงรายละเอียดเกี่ยวกับความสัมพันธ์ของบุคคลในครอบครัวอย่างน้อย 3 รุ่น รวมถึงเหตุการณ์สำคัญต่างๆ ในช่วงชีวิต แม้แต่สัตว์เลี้ยง หรือสิ่งสำคัญของชีวิต รวมทั้งอารมณ์ความรู้สึกและความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกในครอบครัว
การทำแผนผังครอบครัวจะถูกนำมาใช้เพื่อหาเครือข่ายสนับสนุนที่อาจขาดการติดต่อหรือตกหล่นไป ช่วยประกอบการวางแผนช่วยเหลือผู้เสียหาย ช่วยให้เห็นภาพความสัมพันธ์ที่กำลังแวดล้อมรอบตัวผู้เสียหาย ผู้ให้บริการจะได้ข้อมูลในอดีตซึ่งอาจเกี่ยวข้องกับปัญหาในปัจจุบัน ทำให้เข้าใจสถานการณ์และปัญหาของครอบครัวดีขึ้น และวางแผนที่เหมาะสมขึ้น ครอบครัวอาจเรียนรู้บางสิ่งบางอย่างขณะมองย้อนกลับไปในอดีตเพื่อจัดทำแผนผังครอบครัว
ผู้ปฏิบัติงานควรใช้แผนผังครอบครัวเพื่อการแสดงถึงความสัมพันธ์ทางด้านความผูกพันเชิงอารมณ์และสังคมระหว่างสมาชิกครอบครัวหรือหน่วยสังคมที่บุคคลนั้นเกี่ยวข้อง แผนผังครอบครัวจะช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานประเมินระดับความสัมพันธ์ ความผูกพัน หรือความใกล้ชิดของสมาชิกในครอบครัวและเครือญาติ และสะท้อนข้อมูลบางอย่างกลับไปสู่ผู้ใช้บริการ
การเขียนแผนผังครอบครัวที่ดี ควรให้ผู้ใช้บริการร่วมเขียนหรือตรวจสอบความถูกต้อง จะได้เป็นการทบทวนความสัมพันธ์กับครอบครัว อีกทั้งการเขียนแผนผังครอบครัวจะทำให้เกิดความกระจ่างชัดในการนำเสนอข้อมูลอย่างเป็นระบบและชัดเจน โดยอาจกำหนดสัญลักษณ์ต่าง ๆ ร่วมกับผู้เสียหาย
ตัวอย่าง:
แผนผังนิเวศน์ (Ecological Mapping)
นอกจากการทำแผนผังครอบครัวแล้ว ผู้ปฏิบัติงานอาจทำ แผนผังนิเวศน์ (Ecological Mapping) ซึ่งเป็นเครื่องมือสำรวจความสัมพันธ์ของผู้ใช้บริการกับสภาวะแวดล้อมภายนอกครอบครัวที่มีความสำคัญกับตัวผู้ใช้บริการ โดยบางครั้งอาจมีทั้งการแสดงความสัมพันธ์กับสมาชิกในครอบครัวและบุคคลอื่น หรือกับหน่วยงานที่ผู้ใช้บริการมีความสัมพันธ์ด้วย ซึ่งแผนผังนิเวศน์นี้จะช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานเห็นแหล่งทรัพยากรหรือบุคคลใกล้ตัวที่จะให้ความช่วยเหลือผู้เสียหายในเบื้องต้นเมื่อต้องประสบปัญหาใดๆ ก็ตาม
(13) โสภา อ่อนโอภาส & นุชนาฎ ยูฮันเงาะ (2564). เครื่องมือในการปฏิบัติงานสังคมสงเคราะห์. คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์และสวัสดิการสังคม. มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ.
